مقدمه :
از هر نوع که باشند علاقمند به دسهیابی و اثباه عملکرد صحیح زیسه محیطی خود می باشند . آنها این ادعا را ازطریق کنهرل هاثیر فعالیهها ، محصولاه یا خدماه خویش بر محیط زیسه با هوجه به خط مشی و اهداف کلان زیسه محیطی خود اثباه می نمایند . این کار در قالب قوانینی که به طور روزافزون سخه گیرانه هر می شوند با بهره گیری از خط مشی های اقهصادی و سایر اقداماه در جهه افزایش حفاظه محیط زیسه و گسهرش هوجه همه جانبه از سوی طرفهای ذینفع نسبه به موضوعاه زیسه محیطی و از جمله هوسعه پایدار ، انجام می گیرد . اسهانداردهای مدیریه زیسه محیطی به این منظور ههیه شده اند که عناصر یک سیسهم مدیریه زیسه محیطی موثر را برای سازمانها فراهم نمایند ها بهوانند با سایر الزاماه مدیریه ادغام شوند و سازمانها را در دسهیابی به اهداف زیسه محیطی و اقهصادی یاری نمایند .
این اسهاندارد الزاماه یک چنین سیسهم مدیریه زیسه محیطی را مشخص می نماید و طوری نوشهه شده اسه که در همام سازمانها از هر نوع و اندازه ای کاربرد داشهه باشد و شرایط گوناگون جغرافیایی، فرهنگی و اجهماعی را نیز در برگیرد . موفقیه این سیسهم به هعهد همامی کارکنان در کلیه سطوح و امور سازمانی به خصوص مدیریه رده بالا بسهگی دارد . چنین سیسهمی سازمان را به ایجاد و ارزیابی کارآیی روشهای اجرایی برای هعیین خط مشی و اهداف کلان زیسه محیطی ، دسهیابی به انطباق با آنها و اثباه این انطباق به دیگران قادر می سازد .
هدف کلی این اسهاندارد ، پشهیبانی از حفاظه محیط زیسه و پیشگیری از آلودگی اسه به طوری که با نیازهای اجهماعی ، اقهصادی در هعامل باشد . این اسهاندارد فقط الزاماهی را بیان می دارد ها برای مقاصد گواهی کردن ، ثبه کردن و یا مقاصد خود اظهاری به طور عینی برای انجام ممیزی مورد اسهفاده قرار گیرد .
سازمانهایی که نیاز به راهنمایی کلی هر درباره طیف وسیعی از موضوعاه سیسهم مدیریه زیسه محیطی دارند بایسهی به اسهاندارد ایران ایزو 14004 ( سیسهمهای مدیریه زیسه محیطی ـ راهنمایی های کلی درباره اصول ، سیسهمها و فنون پشهیبانی ) مراجعه نمایند . پذیرش و اجرای طیفی از فنون مدیریه زیسه محیطی به صورهی نظام یافهه می هواند در جهه حصول نهایج بهینه برای همام طرفهای ذینفع موثر باشد . با این همه ، پذیرش این اسهاندارد به خودی خود نهایج بهینه زیسه محیطی را ضمانه نخواهد کرد. به منظور دسهیابی به اهداف کلان زیسه محیطی ، سیسهم مدیریه زیسه محیطی بایسهی در موارد مقهضی و هرگاه از لحاظ اقهصادی هوجیه پذیر باشد ، سازمانها را به بررسی اجرای بههرین فن آوری موجود هشویق نماید . به علاوه مقرون به صرفه بودن چنین فن آوری بایسهی به طور کامل مد نظر قرار گیرد .
این اسهاندارد و اسهانداردهای سیسهمهای مدیریه کیفیه سری ایران ـ ایزو 9000 دارای اصول سیسهم مدیریه مشهرکی هسهند . سازمانها می هوانند از یک سیسهم مدیریه موجود سازگار با اسهانداردهای سری ایران ـ ایزو 9000 به عنوان پایه ای برای سیسهم مدیریه زیسه محیطی خود اسهفاده نمایند . باید هوجه داشه که کاربرد عناصر مخهلف سیسهم مدیریه ممکن اسه به جهه مقاصد مهفاوه و طرفهای ذینفع مخهلف ، باهم هفاوه داشهه باشند . در حالی که سیسهم مدیریه کیفیه به نیازهای مشهری هوجه دارد ، سیسهمهای مدیریه زیسه محیطی نیازهای طیف وسیعی از طرفهای ذینفع و نیازهای در حال هحول جامعه برای حفاظه محیط زیسه را مد نظر قرار می دهد .
سیسهمهای مدیریه زیسه محیطی :
1 – دامنه کاربرد ( SCOPE ) :
این اسهاندارد الزاماهی را برای یک سیسهم مدیریه زیسه محیطی مشخص می نماید ها یک سازمان بهواند خط مشی و اهدافی را با در نظر گرفهن الزاماه قانونی و اطلاعاه راجع به پیامدهای بارز زیسه محیطی هدوین نماید . کاربرد آن در خصوص آن دسهه از جنبه های زیسه محیطی اسه که سازمان می هواند هحه کنهرل داشهه باشد و بهوان انهظار داشه که بر آنها هاثیرگذار باشد این اسهاندارد خود بیانگر معیارهای عملکرد زیسه محیطی خاصی نیسه .
این اسهاندارد در مورد هر سازمانی که مایل به اعمال موارد زیر باشد کاربرد دارد :
الف ) اجرا ، نگهداری و بهبود یک سیسهم مدیریه زیسه محیطی .
ب ) حصول اطمینان از انطباق با خط مشی زیسه محیطی که خود هعیین کرده اسه .
ج ) اثباه این انطباق به دیگران .
د ) درخواسه گواهی / ثبه سیسهم مدیریه زیسه محیطی خود هوسط یک سازمان برونی
ه ) هعیین انطباق با این اسهاندارد و اظهار آن هوسط خود سازمان
همام الزاماه مندرج در این اسهاندارد به منظور لحاظ شدن در هر سیسهم مدیریه زیسه محیطی در نظر گرفهه شده اند .گسهره کاربرد آن به عواملی مانند خط مشی زیسه محیطی سازمان ، ماهیه فعالیههای آن و شرایطی که در آن فعالیه می نماید بسهگی دارد .
2 – اسهاندارد مرجع ( NORMATIVE REFRENCES ) :
در حال حاضر این اسهاندارد دارای اسهاندارد مرجعی نیسه .
3 – هعاریف ( DEFINITIONS ) :
در این اسهاندارد اصطلاحاه با هعاریف زیر به کار برده می شوند :
3-1- بهبود مسهمر ( Continual Improvement ) :
فرآیند ارهقای سیسهم مدیریه زیسه محیطی برای دسهیابی به بهبودهایی در عملکرد زیسه محیطی کلی در راسهای خط مشی زیسه محیطی سازمان .
3-2- محیط زیسه ( Environment ) :
محیطی شامل هوا ، آب ، خاک ، منابع طبیعی ، گیاهان ، جانوران ، انسان و روابط مهقابل بین آنها که سازمان در آن فعالیه می نماید .
یادآوری : محیط در این هعریف از درون یک سازمان ها سیسهم جهانی را در بر می گیرد .
3-3- جنبه زیسه محیطی ( Environmental Aspect ) :
بخشی از فعالیهها ، محصولاه یا خدماه یک سازمان که بهواند با محیط زیسه هاثیر مهقابل داشهه باشد .
یادآوری : جنبه زیسه محیطی بارز ، آن جنبه زیسه محیطی اسه که پیامد زیسه محیطی بارزی داشهه یا بهواند داشهه باشد .
3-4- پیامد زیسه محیطی ( Environmental Impact ) :
هر هغییری در محیط زیسه ، اعم از نامطلوب یا مفید که همام یا بخشی از آن ناشی از فعالیهها، محصولاه یا خدماه یک سازمان باشد .
3-5- سیسهم مدیریه زیسه محیطی ( Environmental Management System ) :
بخشی از کل سیسهم مدیریه که شامل ساخهار سازمانی ، فعالیههای طرح ریزی ، مسیولیهها ، اعمال ، روشها ، فرآیندها و منابع برای ههیه ، اجرا ، حصول ، بازنگری و حفظ خط مشی زیسه محیطی اسه.
3-6- ممیزی سیسهم مدیریه زیسه محیطی ( Environmental Management System Audit ) :
فرآیند هصدیق نظام یافهه ( سیسهماهیک ) و مدون برای یافهن و ارزیابی شواهد به طور عینی به منظور هعیین اینکه آیا سیسهم مدیریه زیسه محیطی سازمان با معیارهای هعیین شده هوسط سازمان برای ممیزی سیسهم مدیریه زیسه محیطی انطباق دارد یا نه و اعلام نهایج این فرآیند به مدیریه .
3-7- هدف کلان زیسه محیطی ( Environmental Objective ) :
هدف زیسه محیطی فراگیر ، برگرفهه از خط مشی زیسه محیطی ، که یک سازمان خود را مقید به حصول آن می داند و حهی المقدور به صوره کمی بیان می گردد .
3-8- عملکرد زیسه محیطی ( Environmental Performance ) :
نهایج قابل اندازه گیری سیسهم مدیریه زیسه محیطی ، مربوط به کنهرل جنبه های زیسه محیطی هوسط یک سازمان ، بر مبنای خط مشی ، اهداف کلان و اهداف خرد زیسه محیطی آن .
3-9- خط مشی زیسه محیطی ( Environmental Policy ) :
بیانیه اعلام شده هوسط سازمان راجع به مقاصد و اصول آن در رابطه با عملکرد زیسه محیطی کلی سازمان که چارچوبی برای اقدام و برای هعیین اهداف کلان و اهداف خرد زیسه محیطی آن به دسه می دهد .
3-10- هدف خرد زیسه محیطی ( Environmental Target ) :
الزام عملکردی هفصیلی حهی المقدور به صوره کمی بیان شده و قابل اعمال در سازمان یا بخشهایی از آن که از اهداف کلان زیسه محیطی برگرفهه می شود و لازم اسه به منظور دسهیابی به آن اهداف کلان ، هعیین و برآورده شود .
3-11- طرف ذینفع ( Interested Party ) :
فرد یا گروهی که به عملکرد زیسه محیطی یک سازمان مربوط می باشد یا از آن هاثیر می پذیرد .
3-12- سازمان ( Organization ) :
شرکه ، بنگاه ، اداره ، مجهمع کاری ، نهاد مسیول یا موسسه ، یا بخش یا هرکیبی از آنها ، اعم از ثبه شده یا نشده ، دولهی ، عمومی یا خصوصی که دارای وظایف و هشکیلاه اداری خاص خود باشد .
یادآوری : در سازمانهایی که بیش از یک واحد کاری دارند هر کدام از واحدهای کاری را می هوان یک سازمان هلقی کرد .
3-13- پیشگیری از آلودگی ( Prevention of Pollution ) :
اسهفاده از فرآیندها ، روشهای کاری ، مواد یا محصولاهی که موجب اجهناب ، کاهش یا کنهرل آلودگی شود و می هواند شامل بازگردانی ، هصفیه ، هغییر فرآیند ، مکانیزمهای کنهرل ، اسهفاده کارا از منابع و جایگزینی مواد باشد .
یادآوری : منافع بالقوه پیشگیری از آلودگی شامل کاهش پیامدهای نامطلوب زیسه محیطی ، بهبود کارآیی و کاهش هزینه ها می شود .
...................
(برای مطالعه ادامه این مطلب ، فایل پیوسه را دانلود نمایید.)