مقدمه
امروزه روند رو به رشد تكنولوژی و فن آوری مخـصوصا در كـشورهای در حـال گـسترش واحـدهای تولیـدی و همچنین ارائه خدمات ماشینی باعث ارتقاء سطح كیفی كار و محصولات شده اسـت. در عـین حـال در انجـام ایـن فعالیت بلااجبار عوامل زیان آوری وجود دارد كـه بـر سـلامتی نیـروی كـار اثر گذاشـته و سـلامتی او را تهدیـد مـی كنــد. از جملــه عوامــل زیــان آور، وجــود ریــسك فــاكتورهــایی اســت كــه باعــث بیماریهــای اســكلتی-عــضلانی می گردد و هر ساله هزینه هنگفتی را برصاحبان صنایع واقتـصاد كـشورها تحمیـل مـیكند بـطـوری كـه هزینـه مستقیم بیماری اسكلتی-عضلانی در آمریكا در سال 1997، 20 بیلیون دلار گزارش شده است.
در طول انجام یک فرآیند کاری استاتیک توسط افراد، آنها مجبور هستند بدن خود را در وضعیت های خاصی قرار دهند که این نگهداشتن بدن در وضعیت خاص، پوسچر (POSTURE) نامیده می شود. پوسچرها از لحاظ ارگونومیکی می توانند مطلوب و یا نامطلوب باشند. هـدف ما از بررسـی این پوسچرها تحلیل دقیق ریسك فاكتورهایی است كه در هنگام كار كـردن بوجـود مـی آیـد كـه یـا بـه طـور مجـزا باعـث آسیب به دستگاه اسكلتی - عضلانی می گردد و یا باعث تشدید عوارض می شود.
بطورکلی برای ارزیابی پوسچرها از روش های کدگذاری استفاده می کنند که OWAS و RULA پرکاربرد تـرین آنها هستند. کد گذاری تکنیک OWAS برای اعضای بالا تنه (Upper Limb) بسیار کلی میباشد و این در حـالی اسـت کـه عمده اختلالات اسکلتی - ماهیچه ای مرتبط با کار از جمله صدمات ناشی از تروماهای تجمعـی (CTDs) و آسـیب های ناشی از حرکات تکراری (RMIs) عموما در اعضای بالا تنه مخصوصا در مـچ (Wrist) ، شـانه (Shoulder) ، و کمر (Low Back) رخ میدهد.
در واقع تکنیک OWAS در پیشگیری از برخی اختلالات اسکلتی - ماهیچه ای مربوط بـه اعـضای بالاتنـه ازجمله مچ کارایی لازم را ندارد و این موضوع در هنگام بررسی داده ها و ارائه راه کارهای اصلاحی مشهود می شود. بدین منظور تکنیک RULA معرفی گردید. این تکنیک توسط Mc Atamney و Corlett در سال1993 معرفی گردید. واژه RULA مخفف Rapid Upper Limb Assesment بوده و به معنای ارزیابی سریع اعضای بالا تنه میباشد.
در این روش برای آنالیز پوسچرهای کاری هر بخش اصلی بدن بر اساس میزان جابجایی از وضعیت طبیعی اش ارزیابی می گردد. بدین ترتیب که مطابق با افزایش میزان انحراف آن بخش از وضعیت طبیعیش عـددی بـه عنـوان کد پوسچر به آن اختصاص می یابد. پس از ترکیب کدهای بدست آمده برای بخـشهـای مختلـف بـدن و بـرآورد نیروهای خارجی و ماهیچه ای از طریق جداول مربوطه مقدار کد نهایی که بیان کننـده شـدت مخـاطره پوسـچر و سطح اضطراری بودن اصلاحات میباشد تعیین می گردد. این روش شامل 5 شکل است و در آن اعضای بدن به دو گروه A (شامل مچ، بازو، ساعد) و گروه B (شامل گردن، تنه و پاها) تقسیم بندی می شوند. بطـور کلـی بـرای گروه A واژه Upper Limb و برای گروه B واژه یWhole Body بکار برده می شود.
مراحل اجرای روش رولا :
اجرای روش رولا دارای سه مرحله است :
مرحله اول : ثبت وضعیت انجام كار.
مر حله دوم سیستم امتیاز دهی.
مرحله سوم مشخص كردن سطوح اقدامات (Action Level) می باشد.
مرحله اول : ثبت وضعیت انجام کار
ارزیابی از وضعیت انجام كار به وسیله مشاهده مستقیم وظایف فرد مورد بررسی در طی چندین سیكل كاری شروع می شود. ارزیابی و ثبت نمره از هر پوسـچر در طـی سـیكل كـاری طبق روش رولا سریع انجام می شود. در این روش نیمه راست یا نیمه چپ جداگانه ارزیابی می شود و همچنین میتوان بعد از مشاهده و ثبت با فیلم برداری نیمه دیگر بدن را مورد ارزیابی قرار داد.
ملاحظاتی كه باید در اجرای روش رولا به آن توجه شود
-
ثبت مشاهدات بصورت مستقیم (ناظر به فرد ) در طی زمان مشخص شده باشد.
-
مدت زمان نمونه برداری 30- 40 دقیقه با وقفه های30 ثانیه ای است.
-
هنگام ثبت مشاهدات باید فرد 15 دقیقه قبل شروع به كار كرده باشد.
-
آموزش و تمرین قبل از شروع روش رولا اهمیت بسزائی دارد.
-
شناسائی و شناخت كامل روند فرآیند جهت دستیابی به ارتباط بین مشاهدات وضعیت بدن در حین كار مهم است.
-
چنانچه كاری از چند وظیفه تشكیل شده باشد وظیفه ای باید ارزیابی شود كه بیشترین تكرار دارد.
-
در روش رولا درصد زمانی محاسبه نمی شود، بلکه ملاك عمل تكرار كار است.
-
ابتدا باید مطالعات اولیه به صورت تصادفی بین گروه شغلی اجرا گردد (pilot study).
مرحله دوم: سیستم امتیاز دهی
سیستم امتیازدهی در روش RULA از 6 گام مشخص پیروی می کند. به منظور بوجود آمدن یك روش ارزیابی سـریع، همانطورکه در قبل هم اشاره شده است، اعـضای بـدن بـه دوگـروه A و B طبقه بندی می شوند.
گروه A شامل اعضای بازو، ساعد، مچ و گروه B اعضای گردن، تنه و پا می باشند. محدوده حرکتی هر عضو بر اساس زاویه حركتی (گستره حركتی) نمره گذاری می گردد. مثلا نمره یك بیانگر میزان حركت عضو یـا وضعیت انجام كار آن عضو در حداقل ریسك است. با افزایش نمره وضعیت انجام كار عضو درشـرایط نامـساعد قـرار گرفته و باعث افزایش ریسك است.
گام 1: کاربر بـا اسـتفاده از دامنه زوایای مشخص شده ای می تواند کد پوسچر هـای گروه A شامل بـازو (Upper Arm ) ، سـاعد (Lower Arm)، مچ (Wrist) و پیچش مچ (Wrist Twist) را بدست آورد و در محل های مشخص شده قرار دهد. سپس باید همین فرآیند را برای بدست آوردن کد پوسچر های گروه B شامل گردن (Neck)، تنـه (Trunk) و پاهـا (legs) تکـرار کند.
گام 2: در این مرحله با داشتن کد پوسچر های گروه A و قرار دادن آنها در جداول مربوطه، از تلاقی این کد پوسچر ها با هم، امتیاز اندام های گروه A بدست می آید که باید این امتیاز را در قسمت مربوط به آن در شکل 1 قرار داد. به همین ترتیب با قرار دادن کد پوسچر های گروه B در جداول، امتیاز اندام های گروه B بدست می آید.
گام 3: امتیاز نیرو یا فشار (Force) باید برآورد شود که با استفاده از جداول مشخصی (Force or Load Score) انجام می گیرد. این امتیاز برای گروه های A و B یکسان است.
گام 4: امتیاز نیرو های ماهیچه ای از جدول دیگری به نام جدول بکـارگری نیـروی ماهیچـه ای (Muscle Use Score) بدست می آید(جدول شماره 1). این امتیاز برای گروه های A و B یکسان است.
.................
(متن این مطلب 8 صفحه می باشد. برای دریافت و مطالعه مطلب، فایل پیوست را دانلود نمایید.)