مطالب خود را درج کنید

شما می توانید مطالب و مقالات مرتبط با HSE را در سایت ثبت نمایید تا با نام شما در بخش قطره ای از در یای HSE نمایش داده شوند.

ارگونومی کاربردی

مقدمه

در طول جنگ جهانی دوم، زمانی كه فن آوری و علوم انسانی، برای اولین بار به طور منظم با روشی هماهنگ مورد استفاده قرار گرفتند، علم ارگونومی به عنوان تخصصی شناخته شده پیشرفت كرد. فیزیولوژیست ها، روان شناسان، انسان شناسان، پزشكان ، متخصصین علوم كارو مهندسین ، همگی متوجه مشكلات ناشی از عملكرد تجهیزات پیچیده نظامی شدند. حاصل همكاری متقابل ایشان چنان امیداوار كننده به نظر رسید كه پس از جنگ، در بخش صنعتی نیز دنبال شد. توجه به این علم ، خصوصا در اروپا و ایالات متحده به سرعت افزایش یافت به گونه ای كه در سال 1949 به تاسیس اولین انجمن ارگونومی ملی درانگلستان انجامید و ازآن زمان بود كه واژه ارگونومی مورد استفاده قرار گرفت. فعالیت مذكور در سال 1961 با ایجاد اتحادیه بین المللی ارگونومی پیگیری شد كه در حال حاضر در اكثر كشورها و یا منطقه جهان عضو فعال دارد.

تعریف ارگونومی

واژه ارگونومی از دو لغت یونانی Ergon به معنی كار و Nomos به معنی قاعده و قانون مشتق شده است. در ایالات متحده امریكا، اغلب از عبارت مهندسی عوامل انسانی استفاده می شود. در تعریفی می توان گفت كه هدف ارگونومی طراحی وسایل سیستم های فنی و وظایف برای افزایش و بهبود ایمنی. بهداشت و سلامت و راحتی كارایی انسان است.

ارگونومی در طراحی كار و شرایط روزمره زندگی انسان را محورقرار می دهد. ارگونومی، با توجه به توانایی جسمی و روانی و همچنین محدودیتهای انسانی، از پدید آمدن محیط كار یا شرایط زندگی نا امن، ناسالم، ناراحت و یا غیر مفید جلوگیری می كند. در ارگونومی عوامل متعددی نقش دارند كه عبارتند از: وضعیت و حركات بدن (نشستن، روشنایی، شرایط جوی ، مواد شیمیایی)، اطلاعات و عملیات (اطلاعاتی كه از راه بینایی یا سایر حواس كسب می شوند) ، كنترل ها (ارتباط بین نمایشگرها و كنترل) و به همان نسبت وظایف و مشاغل (نوع كار مناسب، شغل مطلوب). این عوامل تا حد زیادی میزان ایمنی، سلامتی و بهداشت، راحتی و كارایی در كار و زندگی روزمره را تعیین می كنند. دانش ارگونومی از رشته های گوناگون از علوم انسانی و فنی حاصل شده است . كه عبارتند اند از آنتروپومتری، بیومكانیك، فیزیولوژی، روان شناسی ، سم شناسی ، مهندسی مكانیك، طراحی صنعتی ، تكنولوژی ارتباطات و مدیریت صنعتی .

در این علم اطلاعات مربوطه از روش ها و فنون خاصی استفاده می شود. علم ارگونومی به دلیل شیوه میان رشته ای و ماهیت كاریردی خود با سایر علوم تفاوت دارد. منظور از ویژگی روش میان رشته ای این علم ارتباط آن با بسیاری از جنبه های انسانی است . یكی از نتایج ماهیت كاربردی علم ارگونومی تطابق محل كار یا محیط با مردم است . با توجه به اینكه كار و انسان دو جزء اصلی و تفكیك ناپذیر هستی است كه به گونه ای متناسب با یكدیگر برنامه ریزی شوند. عدم تناسب میان توانمندیهای انسان و كار و 3 مسئولیتهای كه برعهده می گیرد سبب ایجاد مشكلات زیادی می شود كه می توان گفت اكثر حوادث و ناراحتیهای ناشی از كار و پایین بودن بهره وری اشاره نمود.

اهمیت اجتماعی ارگونومی

ارگونومی می تواند در حل بسیاری از مشكلات اجتماعی مرتبط با ایمنی ، بهداشت و راحتی و كارآیی موثر باشد. اتفاقات روزانه مانند حوادث ناشی از كار، ترافیك و یا حوادث خانگی را می توان به نسبت فجایعی چون سوانح ناشی از جرثقیل هادر صنعت ، سوانح هوایی و یا سوانح هسته ای اغلب با خطاهای انسانی مرتبط دانست . با تحلیل این سوانح مشخص می گردد كه عامل آن ها اغلب ارتباط ضعیف و ناكافی بین متصدیان و شغل ایشان بوده است. در هنگام كار و محیط زندگی روزانه، می توان با توجه به بیشتر به توانایی ها و محدودیت های انسانی احتمال وقوع حوادث را كاهش داد.

بسیاری از موقعیت ها در زندگی روزانه و كار، برای سلامتی انسان خطرناك اند. در كشورهای غربی ، بیماری های ماهیچه ای استخوانی (كمر درد)و بیماریهای روحی (مثل بیماریهای ناشی از فشارهای عصبی) مهم ترین عوامل غیبت های ناشی از بیماری و از كار افتادگی شغلی هستند. قسمتی از این عوامل را می توان به طراحی نامناسب تجهیزات، سیستم های فنی و مشاغل مربوط دانست. در این جا نیز ارگونومی می تواند با بهبود شرایط محیط كار این مشكلات را كاهش دهد . بنابر این در برخی كشورها استخدام ارگونومیست در بخش خدمات بهداشت حرفه ای جزو امور ضروری محسوب می شود.

سرانجام ارگونومی می تواند از بروز ناراحتی جلوگیری كند و تاحد چشمگیری كارآیی را بهبود بخشید. در طراحی سیستم های پیچیده فنی مهندسی مانند تاسیسات تولید، تاسیسات انرژی هسته ای و هواپیما ، ارگونومی یكی از عوامل مهم طراحی برای كاهش خطاهای انسانی است. بعضی از اطلاعات دانش ارگونومی به صورت معیار رسمی در آمده و اهداف آن ها تشویق به كاربرد ارگونومی است . در واقع در پیشگیری از بروز اینگونه مسایل و تامین تندرستی نیروی كار, ارگونومی به عنوان رهیافتی كارآمد, به یاری انسان می شتابد. ارگونومی ,ابزاری است كه به كمك آن انسان قادر است محیط زندگی و كار, و نیز وسایل و تجهیزات مورد استفاده را مطابق با توانمندیها ویزگیهای خود طراحی كند. كاربرد ارگونومی در طراحی فرآیندها و سیستم, تاثیر شایان توجهی بر افزایش تولید,كاهش هزینه های درمانی,افزایش رضایت شغلی ,افزایش بهره وری و به طور كلی ,فرآوری نیروی كار داشته و فزون شدن در آمد ملی و منافع اقتصادی را سبب می شود.

نگرش ارگونومی

نگرش ارگونومی با تمامی برنامه های طراحی یا خرید قابل انطباق است. در چنین نگرشی تنها به كاریرد منظم اصول ارگونومی نیاز است . ما از فردی كه داده های ارگونومیك یك برنامه را تهیه می كند به عنوان ارگونومیست یاد می كنیم. این فرد باید كار خود را به شیوه ای منظم انجام دهد و در موارد ضروری از مشورت و همكاری سایر متخصصین نیز بهره مند گردد. این موارد شامل: