در ایران، بیستم تیر ماه مصادف است با روز جهانی جمعیت و ایران از جمله كشورهائی است كه دست آوردهای قابل توجهی در این زمینه طی سالهای گذشته كسب كرده است به طوری كه در دهه گذشته دو بار جایزه با ارزش صندوق جمعیت ملل متحد را به خود اختصاص داده است و این نیست به جز با همت و تلاش پرسنل بهداشتی.
علیرغم كاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری جمعیت ایران و جهان در سالهای آینده همچنان روند صعودی خواهد داشت و ارقام مطلق جمعیت به ویژه در مناطق در حال توسعه رشد چشمگیری خواهد نمود این امر ناشی از بزرگی جمعیت پایه و رشد فزاینده تعداد جوانان میباشد .
رشد بالای جمعیت در سالهای گذشته تاثیر نا مطلوبی بر توسعه اجتماعی، اقتصادی و انسانی در جامعه داشته است و مشكلاتی در زمینه اشتغال تامین كالاهای اساسی نظیر غذا، مسكن و خدمات بهداشتی و درمانی و امكانات آموزشی بوجود آورد و امكان پس انداز و سرمایه گذاری در برنامه های زیر بنائی و افزایش تولید ملی را با محدودیت مواجه ساخته است .
در سطح خانواده سطح بالای باروری باعث گردیده كه توانائیهای والدین برای سرمایه گزاری در زمینه های آموزش ، بهداشت تغذیه و سرمایه انسانی افراد خانواده به ویژه كودكان محدودتر گردد .
بیشتر كشورهای فقیر سیاستهای جمعیتی و تنظیم خانواده را در برنامه های خود قرار داده اند ولی بیشتر این كشورها با كمبود منابع مالی و با اراده سیاسی در این زمینه روبرو هستند بنابر این حمایت سیاستمداران درجه اول و اختصاص منابع مالی به منظور ارتقا ء برنامه های تنظیم خانواده در سطوح جهانی ، منطقه ای و ملی مورد نیاز فوری میباشد .
در این راستا صندوق جمعیت سازمان ملل متحد به بیش از 140 كشور در جهان كمك مالی میكند كه ایران هم یكی ازآنهاست.
هدف این صندوق : بارداری خواسته ، زایمان ایمن ، جوانان عاری از ایدز و رفتار احترام آمیز با زنان و دختران میباشد .
مشاركت فعال ایران در برنامه های تنظیم خانواده و بهداشت باروری در سی سال گذشته باعث كاهش میزان مرگ و میر مادران و نوزادان به نصف، نسبت به سال 1990 گردیده است همچنین تقریبا همه مردم كشور به زایمان ایمن و مراقبتهای بارداری و پیش از بارداری دسترسی دارند .
نرخ استفاده از لوازم پیشگیری از بارداری برای تمام روشها تا 79% افزایش یافته است .
بدون هم پیمانی دولتمردان و سیاستگذاران درجه اول و رهبران مذهبی و تفسیر واقع بینانه آنان از تعالیم اسلامی و برداشتن موانع اقتصادی تلفیق برنامه های تنظیم خانواده در برنامه ملی موثر نمیباشد .
با این وجود هنوز با چالش هائی از قبیل بهبود كیفیت سلامت مادران ، مراقبتهای تنظیم خانواده و كاهش مرگ و میر مادران را در پیش رو داریم كه باید همچنان برنامه های اساسی در این زمینه صورت گیرد .
بهداشت باروری به طور كلی تمام وضعیت فیزیكی ، روانی و سلامت اجتماعی زنان و مردان در طول زندگیشان را در بر میگیرد . و به ارتقا سلامت خانواده كمك میكند. بنا بر این جای تعجب نیست كه در اهداف توسعه هزاره نیز مسئله دسترسی به خدمات بهداشت باروری با هدف بهبود سلامت مادران در اولویت باشد .
سالانه در جهان 190 میلیون بارداری رخ میدهد كه نیم میلیون نفر از آانها به دلیل مشكلات بارداری جان خود را از دست میدهند و این در حالی است كه تعداد كسانی كه دچار عوارض بارداری و زایمان میگردند از این رقم بسیار بیشتر میباشد .
و از این میان بالغ بر 4/1 آنها منجر به سقط جنین میگردد حدود 50 میلیون سقط در سال كه در نهایت به مرگ 68 هزار نفر از آنها منتهی میگردد.
از انجا كه مرگ یا معلولیت مادران خانواده را تحت تاثیر قرار میدهد دسترسی به زایمان توسط افراد دوره دیده ، مراقبتهای اورژانسی زایمان و تنظیم خانواده سه بخش از خدمات بهداشت باروری هستند .كه میتواند از تمام این معلولیتها و خطرات جلوگیری كند و جلوگیری از بارداری نا خواسته در این میان نقش به سزائی دارد .
این حق اساسی تمام زوج ها است تا تصمیم گیری و مسئولیت تعداد ، فاصله و زمان بندی فرزندان خود را به عهده بگیرند . اطمینان داشتن از انتخاب آگاهانه و امكان دسترسی به كلیه روش های ایمن و موثر پیشگیری از بارداری به عنوان هدف اصلی تنظیم خانواده مورد توجه قرار گرفته است تنظیم خانواده باعث كاهش 3/1 مرگ ومیر مادران و كاهش 20% مرگ نوزادان گردیده است.تنظیم خانواده منافع بسیار قابل ملاحظه ای در بهداشت و توسعه انسانی در پی دارد و میتواند زنان وكودكان را در پیشگیری از بارداری های ناخواسته و منتهی به سقط جنین نجات دهد .
افزایش فاصله بارداری ها تا36 ماه میتواند از مرگ یك میلیون كودك در سال جلوگیری كند .
همچنین برخی از روشهای پیشگیری از بارداری از ابتلا به بیماری های آمیزشی نظیر HIV نیز جلوگیری میكند .
فاصله گذاری بین فرزندان مادران را قادر میسازد تا زمان و نیروی بیشتری را در مراقبت از خانواده صرف نموده ودر فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی جوامع خود مشاركت نمایند به طوری كه خانواده های كوچكتر و سالم تر فرصت بیشتری در دوری كردن از فقر در اختیار دارند و قادر به اختصاص منابع مالی بیشتری به منظور آموزش به فرزندان خود هستند .
مشاركت مردان در تامین سلامت مادران نقش به سزائی دارد . هیچ زنی در طول زندگی اش به علت عوارض بارداری و زایمان نباید بمیرد و مردان شریك و عاملان تغییر و حامیان حقوق بشر در دوران مادری سالم هستند .
مشاركت مردان در حمایت از سلامت زنان و دگرگونی نقشهای اجتماعی كه حقوق و سلامت آنان را محدود میكند ضروری است .
مداخله و مشاركت مردان میتواند تفاوت هائی را در زندگی زنان ایجاد كند اغلب پدران تصمیم میگیرند كه دخترانشان در سنین جوانی ازدواج كنند یا به تحصیلاتشان ادامه دهند ازآنجا كه ازدواج زود رس دختران میتواند به بارداری های پر خطر منجر گردد نقش پدران در این تصمیم گیری حیاتی است .
همسران نقش كلیدی در تصمیم گیری درباره تعداد فرزندان و زمان فرزند آوری دارند این تصمیمات آینده زندگی همه خانواده را شكل میدهد .
در اغلب موارد مردان تصمیمات مالی نظیر پرداخت هزینه برای ماما یا حمل و نقل به بیمارستان را به عهده دارند وقتی مشكلی پیش آید عدم تصمیم گیری صحیح میتواند منجر به مرگ یا معضل شود .
مردان به عنوان سیاستمداران و رهبران سیاسی مذهبی جامعه عقاید عمومی را شكل میدهند حمایت آنان از سلامت و رفاه زنان بر مراقبتهای زنان باردار اثر می‌گذارد.
جوانان نیازمند آن میباشند كه در زمینه مسائل جمعیتی بهداشت باروری شامل تنظیم خانواده آموزش داده شوند ، البته آگاه سازی جوانان درباره مسائل مربوط به جنسیت و بهداشت باروری امری ظریف است و محققا باید با احتیاط به آن مبادرت گردد .
آموزش بهداشت باروری و تنظیم خانواده برای جوانان باید با توجه به حساسیت های فرهنگی تهیه ودر هر كشور بر مبنای وضعیت خاص اجتماعی – فرهنگی آنها به مورد اجرا گذاشته شود .
با وارد شدن نوجوانان به مرحله رشد ، آموزش و اطلاعات پیرامون جمعیت و بهداشت باروری و تنظیم خانواده آنها را قادر میسازد كه در مورد زمان ازدواج و پس از ان در خصوص تعداد فرزندانی كه مایلند داشته باشند تصمیم مسئولانه تری اتخاذ كنند ، تصمیم آزادانه آنها درباره فاصله بین فرزندانشان و تعداد آنها عاملی تعیین كننده در باره كل جمعیت جهان خواهد بود .
در ایران نیز موضوعات جمعیتی و بهداشت باروری در كتب درسی و دانشكاهی گنجانده شده است .
نگاهی به جمعیت ایران از سال 1355 تا كنون
1355--------------------34 میلیون نفر
1365--------------------49.5 میلیون نفر
1375--------------------60.6 میلیون نفر
1385--------------------71.2 میلیون نفر
هم اكنون هرم جمعیت كشور از نوجوانی به جوانی در حال حركت است در سال 1375 میانگین سنی 24.3 سال بوده است كه این میزان در سال گذشته به 28 سال رسیده است این تركیب سنی در سنین باروری تذكر دهنده رشد شتابان جمعیت در سالهای اخیر خواهد بود كه با تعامل جوانان ، دولت و عامه مردم انشاالله پشت سر گذاشته خواهد شد.