سرما و استرس سرمایی

مقدمه :

یکی از عوامل فیزیکی زیان­آور محیط­های کاری سرماست، که بدن در برابر آن واکنش کمتری نسبت به گرما از خود نشان می­دهد. دو عامل مهم تأثیرگذار در سرما، دمای هوا و سرعت جریان هوا است که هر چه دمای هوا کمتر و سرعت جریان آن بیشتر شود اثرات زیان­بارتری برای بدن درپی خواهند داشت. تأثیر توأم دما و سرعت جریان هوا را با شاخصی با عنوان خنک­شوندگی باد (WCI) بیان می­کنند. این شاخص برای محیط­های بسیار سرد و پایین­تر از نقطه انجماد تعریف شده و با تعیین چرخه کار و استراحت، نشان می­دهد که شیفت کاری در سرما 4 ساعت می­باشد. (چرخه استراحت درمواجهه با سرما به معنای گرم کردن افراد است و فرد باید حتماً وارد یک محیط گرم شود.)

• هایپوترمی (Hypothermia) :

عارضه کلی سرما برای بدن تحت عنوان هایپوترمیا (Hypothermia) بیان می­شود. که در آن درجه حرارت بدن به پایین­تر از 35 درجه سانتی گراد می­رسد.

عوامل مستعد در هایپوترمی:

لاغر وضعف عضلانی، خوردن الکل و دارو­های آرامبخش، دیابت، کم­کاری تیروئید، کم­کاری غده فوق کلیه، بیماری قلبی و عروقی و سرطان.

انواع هایپوترمی:

هایپوترمی به 3 نوع خفیف (35-33 درجه سانتی­گراد)، متوسط(33-26 درجه سانتی­گراد) و شدید (26 درجه سانتی­گراد به پایین­تر) تقسیم می­شود. که علائم آن به صورت کاهش درجه حرارت بدن، لرز خیلی شدید، کاهش سطح هوشیاری، کاهش ضربان قلب (ابتدا تاکی­کاردی و بعد از آن برادی کاردی)، انقباضات کم و سفتی عضلات، ایست تنفس و نهایتاً مرگ می­باشد.

دیگر عوارض سرما:

از دیگر عوارض سرما می­توان به موارد زیر اشاره نمود :

1. یخ­زدگی
2. سرمازدگی
3. سرما­گزیدگی
4. پای خندقی
    

1. یخ­زدگی (Frost bite):

در این عارضه، بافت انگشتان دچار یخ­زدگی شده و مولکول­های آب تبدیل به بلور­های یخ می­شود و در این مورد سلول­های بافت نکروز شده و از بین می­‌روند و بعد از آن بافت سیاه شده و گانگرن رخ می­دهدکه تغییر بافت برگشت­پذیر نیست و تنها درمان قطع عضو است و شدیدترین حالت سرما در اندام­ها یخ­زدگی است که در یخ­زدگی ممکن است ماهیچه، استخوان، عصب وشریان درگیر شده و برحسب شدت یخ­زدگی از بین بروند.

2. سرمازدگی (Pernio):

در سرمازدگی که بافتها بر اثر سرما دچار آسیب می­شوند ولی به مرحله یخ­ زدگی و از بین رفتن نمی رسند، علائم گزگز و مور مور شدن، بی­حسی، درد در سرمازدگی اتفاق میافتد و پوست ناحیه به رنگ قرمز در آمده و دردناک و اگر شدت سرما زیاد شود تبدیل به یخ زدگی می­شود. سپس وقتی که بافت یخ زد، ناحیه یخ زده حسی ندارد چون خونرسانی قطع و مهمتر عصب آن از بین رفته است و چیزی وجود ندارد که پیغام را به مغز برساند.

3. سرماگزیدگی (Frost nip):

حالت حقیقی است که در زمستان تجربه می­کنیم. نوک بینی قرمز، سرد و سوزن می­شود و با گرما قابل برگشت است.

4. پای خندقی یا پای سرباز (Trench foot):

وقتی که عضو مورد نظر بیشتر پا علاوه بر سرما در معرض رطوبت هم واقع می­شود، در این حالت یخزدگی اتفاق میافتد. عضو مربوطه دچار تغییر رنگ که به رنگ خاکستری یا قرمز درمی­‌آید، درد و سوزش پا ، تورم ، خونریزی­های زیر پوستی رخ می دهد.

• اقدامات اولیه در مواجه با فرد سرمازده:

گرم­کردن تدریجی عضو مربوطه، عدم وارد­کردن فشار به عضو، خارج­ کردن لباس و جوراب­های خیس و خشک­کردن موضع ( ماساژ و آب داغ توصیه نمی شود) و در آخر در حالی که دست و پا، بالاتر از سطح قلب نگه داشته می شود، فرد به مراکز درمانی انتقال شود.

• کنترل:

بهداشت حرفه‌­ای با توجه به WBGT ، چرخه کار و استراحت را برای گرما و سرما در نظر گرفته و بیشتر به پیشگیری از طریق انتخاب و استخدام افراد مناسب ( فاقد بیماری­های قلبی و عروقی، عدم مصرف داروی خاص، عدم وجود ضعف عضلانی و نداشتن سابقه بیماری در اندام مستعد به بیماری) ، محصور سازی، جداسازی، جایگزینی و PPE ( کفش، دستکش و ...) اهمیت می­‌دهد.