روشنایی در محیط کار

مقدمه :

پيشرفت صنايع، ازدياد واحدهاي صنعتي و توليدي و نياز روزافزون به بازده بيشتر صنايع براي تامين نيازهاي مصرف كنندگان ايجاب مي كند كه كار بيشتر در محيط هاي بسته در مدت شب و روز ادامه داشته باشد. بنابراين استفاده از نور مصنوعي بتدريج توسعه يافته است. امروزه مسئله روشنايي براي كارگاههاي بزرگ صنعتي اهميتي ويژه يافته است. زيرا كمبود روشنايي در محيط كار افزون بر ايجاد خستگي اعصاب، آسيب هاي ديگري به سلامت كارگر وارد مي آورد. این در حالی است که طبق آماری که در همایش گرامیداشت روز جهانی بهداشت حرفه ای و سالروز جهانی کارگر در سال 1387 ارائه گردید، 11% کارگاهها فاقد روشنایی مناسب می باشند.

بي گمان مهم ترين حس انسان، بينايي است و چشم انسان همانقدر كه عضو خارق‌العاده و شگفت‌انگيز است، به همان اندازه نيز ظريف و بي‌پناه و آسيب‌پذير ميباشد. بنابراين در هنگام كار يا هر جاي ديگري بايد از آن محافظت نمود. به اين دليل روشنايي و كاربرد اصول فني در روشنايي اهميت زيادي دارد. روشنايي رضايت بخش به راحتي و آسايش انسان كمك مي كند و بازده كار را بالا مي برد و با كاهش حوادث ناشي از نور غير كافي، به ايمني كمك بسيار مي كند.

ناراحتي‌هاي چشمي اكثراً‌ در ساعات كار اتفاق افتاده و ناشي از علل گوناگون مي‌باشد. اين صدمات ممكن است ناشي از ازدياد نور، كمبود نور، پرتاب ذرات، تاثير مواد سمي، اشعه ايكس يا ساير تشعشعات يونيزان و حرارت باشد.

ویژگی های روشنایی رضایت بخش عبارتند از:

• نور کافی باشد.
• نور از نظر توزیع فرکانس مطلوب باشد.
• درخشندگی سطوح سبب خیرگی  نشود.
• سایه های مزاحم موجود نباشد.

تامين نور كافي و مناسب در محل كار موجب مي‌شود كه:

• ميل و رغبت به كار در كارگر افزايش يابد.
• دقت عمل در كار بيشتر شود.
• راندمان و نتيجه كار افزوده گردد.
• سلامت چشم و قدرت بينايي كارگر محفوظ مانده و خستگي اعصاب كمتر شود.
• كار، بهتر،‌ راحت تر و دقيق‌تر انجام شود.
• از ميزان حوادث حين كار كاسته گردد.

تعریف نور:

نور از نقطه نظر فیزیکی به عنوان قسمتی از یک طیف الکترومغنا طیسی تلقی می شود که بین طول موج های 380 تا 780 نانومتر قرار دارد.

تعریف روشنایی:

انجمن مهندسان روشنایی واژه روشنایی را به عنوان انرژی تشعشعی ارزیابی شده بوسیله چشم تعریف کرده اند.

مزایای روشنایی صنعتی مناسب مطابق شکل شماره 1 می باشد. (موجود در فایل پیوست)

منابع نور:

براي روشنايي كارگاهها از دو منبع نور طبيعي و نور مصنوعي مي‌توان استفاده نمود.

در حالت کلی به دلایل زیر استفاده از روشنایی مصنوعی بر طبیعی برتری دارد:

-میزان نور طبیعی دایم در حال تغییر است.

-استفاده درست از نور طبیعی بستگی به طرز و محل نصب پنجره دارد.

-شدت و ضعف نور طبیعی قابل کنترل نیست.

روشنايي طبيعي:

نور خورشید سالم‌ترين و ارزان‌ترين وسيله روشنايي و يكي از منابع مهم تامين انرژي نوراني مي‌باشد.

به منظور استفاده بهتر و صحيح‌تر از روشنايي روز بايستي به نكات زير توجه نمود:

• در سطوح مساوی، پنجره های بلند از پنجره های عریض بهتر است.
• فاصله بین میز کار و پنجره نباید از فاصله دو برابر ارتفاع پنجره ها تجاوز کند.
• در صورتي كه كارگاه يا محل كار بزرگ باشد و پنجره‌هاي آن براي رساندن نور به همه قسمتها كافي نباشد بايد در قسمتهايي از سقف از پوشش شيشه‌اي استفاده شود.
• براي جلوگيري از تابش مستقيم نور خورشيد در تابستان بهتر است بالاي پنجره‌ها سايبان داشته باشد.
• براي استفاده بيشتر از نور آفتاب بايد سقف كارگاه و ديگر سطوح منعكس كننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعكس كند.
• پنجره ها باید به نحوی نصب گردند که شیشه ها از ایجاد خیرگی و تابش نور مستقیم به چشم ها جلوگیری کند.
• براي اينكه نور كافي به محل كار برسد بايستي با توجه به نوع كار، تابش نور و آفتابي بودن محل، مجموع سطوح پنجره ها و يا سقف شيشه‌اي كارگاه متناسب با مساحت كف كارگاه باشد. موثرترین مساحت سطح شیشه نسبت به کف گارگاه مطابق جدول شماره 1 می باشد.

جدول 1 - موثرترین مساحت سطح شیشه نسبت به کف گارگاه بر حسب نوع کار

روشنایی مصنوعی:

در طرح روشنايي مصنوعي براي محيط كار اين نكات بايد مورد توجه قرار گيرد:

• نور حاصله از منابع روشنايي بايد تا حدامكان به روشنايي روز نزديك باشد.
• سقف و قسمت بالايي ديوارها معمولاً به منظور افزايش راندمان روشنايي وارده از پنجره ها به رنگ روشن و قسمت پايين ديوارها براي ايجاد شرايط آسايش به رنگ تيره رنگ آميزي ميشوند.
• مقدار نور حاصله از منابع روشنايي بايد ثابت و به اندازه كافي بوده و بر كليه سطوح محيط كار به طور يكنواخت توزيع شود تا از بوجود آمدن سايه و زواياي تاريك جلوگيري شود.
• تعمير و سرويس به موقع منابع روشنايي
• تميز و پاك نمودن نورگيرها به طور مرتب
• در مورد ميزان نور براي كارگاههاي مختلف جدول شماره 2 مي‌تواند راهنماي مناسبي باشد:

جدول 2 – میزان روشنایی مطلوب بر حسب نوع کار