اصول اولیه ایمنی برق

مقدمه

در صنعت برق اگر ایمنی رعایت نشود، خطر برق گرفتگی حتمی است. بنابراین قبل از دست زدن به سیم یا ادوات برقی جهت تعمیر و یا هر گونه بازرسی بایستی حتماً جریان برق در مدار قطع بوده و مطمئن باشید كه جریان برق وجود ندارد و آزمایش وجود یا عدم وجود جریان برق توسط فازمتر صورت می گیرد.

جریان برق

جریان برق را با واحد امپر نشان می‌دهند كه بر دو نوع می‌باشد :

1. جریان مستقیم(DC) : جریان برق حاصل از ژنراتورها و باطری ها از این نوع می‌باشد.
2. جریان متناوب (AC) : جریان برق شبكه شهری از این نوع می‌باشد.

ولتاژ برق

اندازه گیری فشار الكتریكی رابا ولت نشان می‌دهند كه در صنعت به سه دسته زیر تقسیم می شود:

1. ولتاژ بالا كه از 650 ولت به بالا می‌باشد.
2. ولتاژ متوسط كه بین 250 تا 650 ولت می‌باشد.
3. ولتاژ پائین كه از 250 ولت كمتر است.

توضیح : ولتاژ پائین از نظر ایمنی ولتاژ زیر 25 ولت می‌باشد.

مقاومت الكتریكی

مقاومت در برابر جریان الكتریسیته را مقاومت الكتریكی گویند و واحد اندازه گیری آن اهم می‌باشد. جدول زیر مقاومت بدن انسان را در مقابل جریان الكتریسیته نشان می‌دهد.

سیستم ارت وسایل برقی

ازآنجائی كه مقاومت سیم در برابر جریان برق از مقاومت بدن انسان كمتر است چنانچه دستگاه برقی ما بوسیله یك سیم به زمین وصل شود، جریان برق از طریق این سیم به زمین منتقل خواهد شد. دستگاههای برقی سیار بوسیله سیمی كه در دو شاخه آن تعبیه شده به پریز مخصوص متصل می گردد. برای دستگاهها و سازههای بزرگ باید تمامی كابلها به یك نقطه به نام چاه ارت (EARTH PEAT) متصل گردند.

فیوز

وسیله ای است برای قطع جریان برق، در حقیقت فیوز شیر اطمینان برق است. زمانیكه بار الكتریكی مدار بیش از مقدار مجاز باشد قبل از اینكه این امر باعث سوختن و یا جرقه الكتریكی در دستگاه بشود، فیوز می‌سوزد.

انواع فیوزها :

1. فیوز خط هوایی یا حلقه ای
2. فیوز دو شاخه ای
3. فیوز فشنگی
4. فیوز اتوماتیك
5. فیوز استوانه ای

باید توجه داشت كه هر یك از این فیوزها برای جریان خاصی طراحی شده‌اند و استفاده نامناسب از آنها می تواند موجب آسیب رسیدن به شخص یا دستگاه گردد.

پاره‌ای از اصول اولیه ایمنی برق

1. قبل از شروع تعمیر وسایل برقی حتماً مجوز لازم را اخذ نمائید.
2. قبل از شروع به كار (تعمیر) كلید اصلی برق شبكه را قطع نموده و درب جعبه تقسیم را قفل نمائید.
3. چنانچه امكان قفل كردن جعبه وجود نداشته باشد، با در آوردن فیوز جریان را قطع نمائید.
4. در صورت امكان برچسب تعمیرات نیز زده شود.
5. فقط برقكاران اجازه كار بر روی شبكه یا دستگاه ها را دارند.
6. تمامی دستگاههای برقی باید دارای سیم ارت باشند.
7. تمامی كابلهای معیوب باید تعویض شوند.
8. از هر كابل فقط یك انشعاب گرفته شود.
9. تمامی دستگاهها باید دو شاخه داشته باشند.
10. برای تعمیر یك وسیله برقی حتماً باید دو شاخه آنرا در آورید.
11. در كارهای برقی هیچگاه شانسی عمل نكنید.
12. هیچگاه دو شاخه را با كشیدن كابل از پریز جدا نكنید.
13. هرگز یك سیم برق لخت را لمس نكنید.
14. در زمان حفاری اگر به كابل برقی برخورد نمودید قبل از هر كاری به مسئولین اطلاع دهید.
15. توجه داشته باشید كه كار در زمین های مرطوب با وسایل برقی می تواند منجر به برق گرفتگی شود.
16. فقط دستگاههایی كه ولتاژ آنها كمتر از 25 ولت باشد، خطر برق گرفتگی در آنها كاهش یافته است.
17. كابلهای برق كه در مسیر عبور و مرور وسائط نقلیه هستندرا حتماً باید از درون یك لوله یا چیزی شبیه آن عبور داد.
18. برای هر دستگاه فیوز مناسب را استفاده نموده و فیوزهای سوخته را برای استفاده مجدد سیم پیچی نكنید.
19. هیچگاه كابل دستگاهی كه گیر كرده است را با فشار نكشید بلكه به آرامی آنرا رها كنید.
20. توجه داشته باشید كه آتش سوزی ناشی از برق را فقط باید با گاز یا پودر خاموش نمود، استفاده از آب خطرناك است.
21. در صورتی که قبل از شروع تعمیرات، محیط ایمن سازی می‌شود باید پس از اتمام عملیات و برقرار کردن مدار، علائم هشدار دهنده و بطور کلی تجهیزات ایمنی‌ سازی محیط برداشته شود .

اقدامات برای نجات شخص برق گرفته

اقداماتی كه برای نجات شخص برق گرفته می توان انجام داد عبارتست از :

• قطع مدار برق
• رها کردن شخص برق گرفته از مدار
• تنفس مصنوعی
• رساندن به پزشک

مرگ در اثر برق گرفتگی

مرگ در اثر برق گرفتگی معمولاً نتیجه مستقیم دو چیز است :

1. بهم ریختن كار منظم قلب
2. متوقف شدن دستگاه تنفس

یك تماس جزئی با سیم یا وسایل برقی انسان را به سرعت نابود میكند و چنانچه مسیر برق گرفتگی از سمت چپ بدن یا از سمت سر باشد خطرناك تر است.

مسئله مهم در برق گرفتگی تنفس مصنوعی می باشد كه باید در كمتر از 3 دقیقه پس از برق گرفتگی با انجام این كار جریان تنفس را به حالت عادی بازگردانیم.

مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز كار یا كت خود را تا كنید و با قرار دادن آن زیر شانه، بطوری كه سر به عقب كشیده شود، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.