ایمنی برق

مقدمه

همان طور که مي دانيم انرژي برق قابل تبديل به انرژي هاي ديگر است. مثلاً انرژي برق ممکن است به انرژي حرارتي، مکانيکي يا نوراني تبديل شود. کاربرد انرژي الکتريکي چنانچه بدون در نظر گرفتن عوامل حفاظتي و ايمني باشد، خطرات زيادي را در پي خواهد داشت. اين خطرات به دو دسته تقسيم مي شوند:

1. خطرات ناشي از توليد حرارت نا مطلوب
2. برق گرفتگي

مقاومت بدن انسان در برابربرق

بدن انسان داراي ساختمان فيزيولوژيكي مخصوصي است كه كمابيش هادي جريان برق مي باشد لذا بدن انسان داراي مقاومتي است و زماني انسان دچار برق گرفتگي مي شود كه دو نقطه از بدن انسان با دو نقطه از يك سيم الكتريكي كه در ولتاژهاي مختلف مي باشد تماس حاصل نموده و در اثر اين تماس و اختلاف ولتاژ جريان الكتريكي بين اين دو نقطه برقرار گردد.

مقاومت بدن افراد مختلف با هم فرق مي كند. همچنين مقاومت مسير عبور جريان در قسمت هاي مختلف بدن متفاوت است. ولي چيزي كه كاملا مشخص است پوست و استخوان، چربي و غضروف نسبت به عضلات و خون مقاومت بيشتري را در مقابل عبور جريان برق نشان مي دهند و بزرگترين مقاومت بدن در قشر پوست كه فاقد عصب و رگهاي خوني است. به همين دليل در ابتدا برق گرفتگي، كه پوست محل ورود و خروج جريان سالم است جريان عبوري كمتر است ولي بعد از مدت كمي كه لايه پوست از بين مي رود جريان عبوري با توجه به پايين آمدن مقاومت بدن بيشتر مي شود. در محيط هاي گرم و مرطوب كه معمولا با عرق كردن همراه است مقاومت الكتريكي پوست خيلي كم مي شود و برق گرفتگي شديدتر خواهد بود.

عوامل موثر در تغییر مقاومت بدن

به طور كلي عوامل زير باعث تغيير مقاومت بدن انسان مي شوند :

1- ضخامت پوست

2- وضع رطوبت پوست، درجه حرارت و مقدار نمك پوست

3- سطح تماس پوست به قسمت برق دار

4- شدت جريان الكتريكي

5- مسير عبور جريان

6- مدت عبور جريان

7- نوع جريان الكتريكي و فركانس

وضع روحي شخص نيز ممكن است در تغيير مقاومت موثر باشد، خنده زياد، هيجانات و گريه مقاومت بدن را كمتر از حالت آرام مي نمايد.

مقدار جريان خطرناك براي برق صنعتي 50 تا 60 هرتز، 25 ميلي آمپر تعيين گرديده است.

خطرات برق گرفتگي به دو صورت زير به وقوع مي پيوندد :

1. تماس مستقيم
2. تماس غير مستقيم

تماس مستقيم

هنگامي که سيستم کاملاً سالم بده  انسان سهواً يا در اثر بي توجهي با هادي برق دار در يک يا دو نقطه تماس حاصل نمايد به اين گونه برق گرفتگي در اثر تماس مستقيم مي گويند.

تماس غير مستقيم

هنگامي که در اثر خراب شدن عايق بندي يا هر علت ديگر يک هادي برق دار با سطوح فلزي در دسترس مربوط به سيستم با بدنه هادي مانند بدنه موتور، تابلوي برق يا دستگاه ديگري تماس حاصل نمايد و در عين حال انسان با همان سطح فلز در تماس باشد، به اين برق گرفتگي در اثر تماس غير مستقيم مي گويند.

عوارض برق گرفتگي

1. اختلالات قلبي
2. اختلالات و ضايعات عصبي
3. اختلالات حسي
4. سوختگي در اثر برق گرفتگي

عوارض فوق الذكر باعث بوجود آمدن امراضي از قبيل موارد ذیل می شوند :

1. دريچه قلب گشاد مي شود و همچنين باعث انبساط قلب و لخته شدن خون ميگردد.
2. اختلال مشاعر و هذيان گويي، سردرد عصبي و از دست دادن حافظه
3. كور و كر شدن شخص برق گرفته
4. سوختگي بدن مخصوصا جايي كه در تماس مستقيم با برق قرار گرفته است.

خصوصيات خطرناك نيروي برق

برق گرفتگي ميتواند در سه حالت باعث كشته شدن شخص شود.

1- به دليل تماس مستقيم شخص با جريان الكتريكي باعث ايجاد اثر مستقيم بر قلب و دستگاه تنفس مي گردد.

2- با توجه به شدت جريان الكتريكي باعث مي شود شخصي كه دچار برق گرفتگي مي شود، پرت شده و در صورتيكه شخص بر روي ارتفاع بلند باشد باعث افتادن وي و نهايتا موجب مرگ وي مي شود.

3- به دليل تماس سيم با بدن، شخص دچار سوختگي و جراحت مي شود.

چگونگي و حالات برق گرفتگي

1- تماس بدن با هر دو سيم فاز و نول

2- تماس يك فاز و يك نقطه با بدن و يا زمين

3- تماس بدن با دستگاهي كه جريان فاز به آن متصل است.

نكات ايمني مربوط به سيستم برق

1- وسايل و ادوات برقي بايد داراي حفاظ بوده و طوري ساخته و نصب و بكار برده شود كه خطر برق گرفتگي نداشته باشد.

2- نصب و امتحان و يا تنظيم وسايل و ادوات الكتريكي بايد فقط توسط اشخاصي كه صلاحيت فني آنها محرض باشد انجام گيرد و متخصص قبل از شروع بكار آنرا مورد آزمايش قرار دهد.

3- پوشش ها و زره كابل هاي برق و لوله ها و بست ها و متعلقات و همچنين حفاظها و ساير قسمتهاي فلزي وسايل برقي كه مستقيما تحت فشار برق نيستند براي جلوگيري از بروز خطر احتمالي بايد مجهز به سيستم اتصال به زمين موثر گردند، اين سيستم به سيستم Earting موسوم است.

4- سيم هاي اتصال به زمين بايد داراي ضخامت كافي و در نتيجه مقاومت كم باشند يا بتوانند حداكثر جريان احتمالي كه در اثر از بين رفتن و يا خراب شدن عايق بوجود مي آيد استقامت داشته باشند. ضمنا بايد در مدار جريان وسايل پيش بيني شود كه در صورت پيدا شدن نقصي كه موجب اتصال جريان برق به زمين گردد تمام مدار يا قسمت معيوب آنرا قطع كند.

5- در نقاطي كه احتمال صدمه به سيمهاي اتصال زمين مي رود بايستي به وسيله مكانيكي آنها را محافظت نمود.

6- در مدت تعمير شبكه برق بايد آنرا بوسيله كليد از منبع جريان قطع، و به زمين متصل نمود.

سيمها و كابلهاي برق بايد داراي روپوش عايق مناسب با فشار الكتريسيته و ساير شرايط بوده و روي اصول فني نصب و حتي الا مكان در لوله يا كانال قرار گرفته باشد.