تصادفات رانندگی؛ فاجعه‌ای به وسعت یك جنگ
۱۴۱ هزار كشته، ۵/۱۲ میلیون مصدوم و معلول، از پیامدهای ۷ سال تصادفات كشور است. خسارت جانی و مالی هفت سال تصادفات رانندگی ایران با پیامدهای یك جنگ یا چند زلزله مهیب برابری می‌كند.
موثق‌ترین آمار تصادفات رانندگی در كشور از كشته شدن ۱۴۰ هزار و ۹۳۳ شهروند طی ۷ سال (از ابتدای ۷۷ تا انتهای ۸۳) حكایت دارد و این در حالی است كه وقوع این حوادث بیش از ۱۲ میلیون مصدوم و ۵۰۰ هزار معلول مادام‌العمر بر جای گذارده است.
هرساله در سراسر دنیا بیش از ۵۰ میلیون نفر در اثر حوادث ترافیك مجروح و ۲/۱ میلیون نفر كشته می‌شوند و با وجود اینكه ایران كمتر از یك صدم جمعیت جهان را به خود اختصاص داده بیش از یك چهلم از حوادث ترافیكی را به خود اختصاص داده است. در ایران در گروههای سنی یك ماهه تا ۵۰ ساله مهمترین علت مرگ حوادث غیرعمدی است و در راس همه حوادث سوانح ترافیكی قرار دارد.
در حالی كه میزان بروز مرگ ناشی از حوادث مربوط به حمل و نقل در جهان ۸/۲۰درصد از كل مرگ و میرها را به خود اختصاص می‌دهد در ایران این میزان ۳۸ درصد است. وزارت بهداشت در سال گذشته به صورت رسمی اعلام كرد: در ایران از هر ۱۰0۰ هزار نفر در طول سال ۲۷۵ نفر دچار سوانح رانندگی می‌شوند، به طوری كه ۲۳۷ نفر از آنها بستری می‌شوند و ۳۸ نفر می‌میرند. بر اساس پیش‌بینی سازمانهای بین‌المللی با ادامه این روند میزان خسارت جانی سوانح ترافیكی از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۲۰ در كشورهای متوسط ۸۰ درصد افزایش می‌یابد و بر اساس پیش‌بینی بانك جهانی در این مدت كشورهای جنوبی آسیا با افزایشی معادل ۱۴۴ درصد بیشترین رشد را در مرگهای ناشی از حوادث ترافیكی خواهند داشت. به اذعان كارشناسان این رقم در ایران نیز در صورت عدم مداخله كارآمد همین مقدار رشد خواهد یافت.
مطالعات گروه آمار سازمان پزشكی قانونی كشور نشان می دهد میانگین رشد سالانه میزان فوتی‌های تصادفات رانندگی در ۷ سال ۳/۷ بوده است كه به این ترتیب در سال ۱۴۰۰ میزان كشته‌شدگان حوادث ترافیكی به بیش از ۵۸ هزار تن می‌رسد. باید توجه داشت كه در حوادث ترافیكی منجر به جرح علاوه بر كشته‌شدگان طیف گسترده‌تری نیز دچار مصدومیت می‌شوند.
پدیده كوه در پیامدهای ناشی از حوادث یك فرآیند واقعی است. قله كوه یخ كه معمولا مورد توجه قرار می‌گیرد و به ظاهر كوچك است از موارد مرگ ناشی از حوادث است. ولی بدنه عظیم این كوه از بستری‌شدگان، آسیب‌دیدگان نیازمند خدمات سرپایی و درمانهای خانگی توام با ناتوانایی‌های گذرا یا ماندگار تشكیل شده است و عواقب روانی و اجتماعی حوادث نیز بر بزرگی این بدنه می‌افزاید.
در ارزیابی بار اقتصادی-اجتماعی ناشی از حوادث همواره باید این بدنه عظیم مورد توجه قرار گیرد. مجموعه بررسی‌های سالهای ۱۳۷۹، ۱۳۸۰ و ۱۳۸۲ در ایران نشان داده كه به ازای یك مورد مرگ ناشی از حوادث و ۱۳ مورد بستری ۱۰۰ مورد آسیب منجر به درمان خانگی، استراحت در منزل و ناتوانی گذرا وجود دارد.
نكته حائز اهمیت دیگر در این بحث گروههای سنی قربانیان حوادث ترافیكی است. بررسی آمارها نشان می‌دهد تلفات اینگونه حوادث بیش از هر گروهی مربوط به طبقه جوان جامعه است، به طوری كه بیش از ۵۰ درصد موارد مرگ ناشی از حوادث را افراد ۱۵-44 سال تشكیل می‌دهند. بر این اساس بر آورد می‌شود تنها در سال۱۳۸۱، ۲ میلیون سال عمر به علت مرگهای زودرس و عمر سپری شده با ناتوانی در نتیجه حوادث در كشور از بین رفته باشد كه ۱۰۵ هزار سال آن ناشی از مرگهای زودرس و ۹۵۰ هزار سال آن ناشی از عمر سپری شده با ناتوانی است.
عواقب اجتماعی تصادفات
عواقبی كه حوادث در زندگی انسانها می‌گذارد علاوه بر از دست دادن سلامتی یا زندگی، هزینه‌های مراقبتهای درمانی، توانبخشی، از دست دادن درآمد و قدرت تولید نیز هست كه خود عواقب روحی-روانی را نیز به همراه دارد. مطالعات انجام شده بر روی خانواده‌هایی كه یك فرد آسیب‌د یده در جمع خود دارند نشان داده است كه در بعضی خانواده‌ها اجبارا الگوی زندگی و كار تغییر كرده و حدود یك سوم آنها درآمدشان را از دست داده‌اند.
و حتی در بعضی موارد حضور یك فرد آسیب‌دیده در خانواده باعث شده است. بچه‌ها از مدرسه رفتن باز بمانند. در یك مطالعه جامع دیگر پیرامون خسارات وارده از تصادفات بر قربانیان و خانواده‌های آنها مشخص شد كه ۹۰ درصد خانواده‌های افرادی كه كشته شده‌اند و ۸۵ درصد خانواده‌ه ای افرادی كه معلول شده‌اند افت طولانی مدت كیفیت زندگی داشته‌اند و در نیمی از موارد این پیامدها شدید بوده است. سردرد، مشكلات خواب، خوابهای آشفته و مشكلات عمومی حتی تا سه سال پس از وقوع حادثه نیز در این افراد مشاهده شده. نكته دیگری كه باید به آن توجه داشت این است كه اگرچه قربانیان محدود به طبقه اقتصادی خاصی نمی‌باشند ولیكن تعداد قربانیان فقیر به مراتب بیشتر است. همچنین زنده ماندن و بهبود كامل افراد فقیر پس از وقوع آسیب نیز كمتر محتمل است.
.........
(برای مطالعه و استفاده از متن کامل، فایل پیوست همین پست را دریافت نمایید.)