مقدمه :
آیا می دانید یک متر مکعب خاک وزنی در حدود 1700 کیلوگرم دارد. آیا بدن انسان تحمل چنین وزنی را دارد؟
در عملیات حفاری دو نوع سانحه وجود دارد :
1. ریزش خاك بر روی كسانی كه در محل حفاری شده مشغول كارند .
2. سقوط اجسام و قطعات کاری به درون كانال و سوانحی كه از طریق افراد، ماشین آلات و یا موادی كه در حفاری استفاده می شوند پدید می آیند.
معمولاً حوادث در حفر گودال بدین خاطر است كه شخص یا اشخاصی كار خود را به درستی انجام نداده اند. همه سوانح قابل پیش گیری هستند البته با عملكرد صحیح وبه موقع.
نكات زیر نمونه هایی از عملكرد هایی است كه می تواند از بروز بسیاری از حوادث جلوگیری كند .
1- گودالها را بدون حفاظ رها نكنید. كلیه محلهای خاك برداری شده كه كسی در آنها كار نمی كند را با نوار خطر زرد رنگ مهار كرده و راه بند بگذارید و برای شب از علائم نوری استفاده كنید.
2- در صورتیكه قرار است در محل حفاری، لوله های جابجایی مواد گذارده شود این لوله ها را به فاصله حداقل 1متر از لبه كانال قرار داده و با قرار دادن گوه در دو طرف آنها از حركت احتمالی آنها جلوگیری نمائید.
3- در كانال های حفر شده با عمق بیش از120 سانتی متر باید تمام دیوارهای خاكبرداری شده تخته كوبی شده و تخته ها مجاور یكدیگر قرار داده شوند. با این كار خطر ریزش از بین می رود.
4- تخته ها با جكهایی افقی و در فواصل مساوی مهار شوند.
5- در تمام سطوح تخته ها ، از گوه استفاده شود .
6- تمام افرادی كه در گودال های عمیق تر از120 سانتی متر كار می کنند، باید از كلاه ایمنی استفاده كنند. تخته كوبی افراد را در مقابل اشیایی كه از بالا می افتد محافظت نخواهد كرد .
7- داربست ها در داخل محل خاك برداری شده باید كامل و محكم باشند. كسانی كه روی داربستهای ناقص كارمی كنند نه فقط برای خود بلكه برای سایر كاركنانی كه زیر داربست مشغول كارند ایجاد خطر می نمایند .
8- محلهایی را كه هنوز تخته كوبی نشده با نصب تابلوی اعلام خطر مشخص كنید تا كسی از منطقه امن فراتر نرود.
9- برای بیرون آمدن از گودال ها به تخته ها و دیواره كانال آویزان نشوید بهتر است از یك نردبان مناسب استفاده كنید نباید نردبان را فقط به تخته كوبی تكیه داد بلكه لازم است از بالا به میخی كه در زمین كوبیده شده است، محكم ببندید. در حین بالا آمدن از نردبان پله ها را دو تا یكی نكنید .
10- برای كسانی كه در پایین كار می كنند خاك و اشیایی كه در لبه گودال قرار دارند مانند مواد منفجره هستند و بسیار خطرناك می باشد. خاك و سایر مواد حفاری شده باید حداقل به فاصله 60 سانتیمتر دور تر از لبه ریخته شود و شیب مواد انباشته شده طوری باشد كه امكان ریزش مجدد به داخل كانال را نداشته باشد.
11- ارتعاش یا وارد شدن فشار زیاد به نزدیك لبه دیوار خاك برداری شده به احتمال زیاد موجب ریزش می شود.
12- در موقع خاك ریزی به درون گودالها حتما مانعی تهیه و با فاصله مناسب از لبه كانال محكم به جایی ببندید تا از سقوط كامیون یا دمپر به داخل گودال جلوگیری شود.
13- پریدن از عرض كانالها سرانجام خوبی ندارد ، بهتر است كانالهایی كه در مسیر عابرین حفر می گردد، به وسایلی كه دارای استحكام كافی برای عبور افراد هستند، مجهز باشد و همچنین طرفین آن نرده حفاظتی نصب شده باشد.
مقررات ایمنی در حفر كانال:
• قبل از شروع به حفر زمین و سایر عملیاتی كه باعث بر هم خوردن خاك می شود ، مسئول انجام كار باید پروانه حفاری كه به امضای كارفرما نیز رسیده باشد را اخذ نموده باشد .
• نظر به COMPACT بودن خاك منطقه بهترین و ایمن ترین نحوه حفر كانال V شكل می باشد . لذا كلیه كانالهایی كه در منطقه حفر می گردد باید به روش فوق حفر شوند.
• در شرایطی كه در محوطه اطراف محل كانال عملیات شمع كوبی صورت می گیرد، به هیچ وجه نباید افراد در داخل كانال به فعالیت بپردازند.
• اطراف محل خاك برداری شده با علائم هشدار دهنده نظیر نوار خطر شبرنگ، محصور و مشخص گردد.
• در زمانیكه نفرات در داخل گودال و كانال در حال انجام كار هستند حتما باید سرپرست انجام كار در محل حاضر باشد.
• كارگران جهت عبور از عرض كانال به هیچ وجه نباید از روی كانال بپرند، بلكه به این منظور باید پلی با تخته هایی بصورت عرضی در روی كانال قرار داده شود و به نرده های محافظ جهت جلوگیری از سقوط افراد مجهز گردد.
• در صورت حفر كانال به روش VERTICAL اگر عمق كانال بیشتراز 120 سانتی متر باشد، حتماً دیواره كانال باید تخته كوبی شده و در فواصل مساوی بوسیله جك های افقی محافظت گردد.
• كارگرانی كه در عمق بیش از 120 سانتیمتر كار می كنند باید دارای كلاه ایمنی باشند.
• جهت بالا و پایین رفتن افراد از داخل كانال باید از نردبان استفاده شود.
• خاكهای برداشته شده از داخل كانال و سایر اشیاء نباید در فاصله60 سانتی متری لبه محل حفاری ریخته شوند و باید طوری روی هم قرار گیرند كه از افتادن و لیز خوردن آنها به داخل كانال جلوگیری شود .
• در ساعات تاریكی با قرار دادن علائم روشنایی دهنده حدود كانال باید مشخص گردد تا خطری متوجه عابرین یا وسایل نقلیه نگردد.
• كانالی كه آب در آن نفوذ كرده است دیواره های آن فاقد استحكام كافی می باشد، از كار كردن در این كانال ها خودداری كنید.
• كانالهایی كه در نزدیكی محل تردد وسائط نقلیه می باشند باید به محافظ سخت مانند قالبهای سیمانی و یا لوله های داربست و غیره مجهز گردند.
• ارتعاشات ماشین آلاتی كه از كنار محل های حفاری شده تردد می كنند می تواند موجب ریزش دیواره كانال یا سقوط قطعات، سنگ و خاك موجود در لبه حفاری گردد ، لذا باید از تردد این دستگاهها در نزدیكی كانال جلوگیری كرد.