مطالب خود را درج کنید

شما می توانید مطالب و مقالات مرتبط با HSE را در سایت ثبت نمایید تا با نام شما در بخش قطره ای از در یای HSE نمایش داده شوند.

ایمنی ساختمان و بررسی یک کارخانه الیاف

مقدمه
اگر چه سابقه تدوین مقررات ساختمانی در دنیا به پیش از سده اخیر می‌رسد لیكن پایه‌گذاری مقررات ملی ساختمان در ایران بعنوان مجموعه ضوابط لازم الاجرایی كه بتوان آنرا بطور منسجم درطراحی ، اجرا و نگهداری ساختمانها مورد استفاده قرار داد ، برای اولین بار در قانون نظام معماری و مصوب سال 1352 (اصلاحی 1356) انجام گردید و تا این تاریخ علیرغم افت‌وخیزهای بسیار ،گامهایی در راه تدوین و انتشار مباحث مختلف این مقررات برداشته شده است.
منظور از ایمنی ساختمان فراهم آوردن یك‌ سری امكانات و تسهیلات ( با رعایت ضوابط قانونی ) در ساختمان می‌باشد كه علاوه بر تأمین امنیت و داشتن شرایط بهداشتی ، ایجاد میل و رغبت به كار نیز   در كارگران ایجاد نماید كه در این خصوص می‌توان به نكات ایمنی در خصوص نردبانها ، پلكان ، كف ،   سقف ، آسانسورها و … اشاره نمود. (2)

مروری بر آمار
رعایت نكات و ضوابط ایمنی ساختمان تا چه اندازه حائز اهمیت می‌باشد. به طور مثال بر اساس آمار منتشره طی چهار ماهه اوّل سال 1380 تعداد 4236 نفر از بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی دچار حوادث ناشی از كار شده‌اند كه از این تعداد حادثه ، سقوط كردن و لغزیدن با 777 مورد ، ضرب‌دیدگی با 549 مورد و شكستگی اعضاء با 463 مورد بیشترین حوادث ناشی از كار را به خود اختصاص داده‌اند. (3)

مستندات قانونی
جهت نظام بخشیدن به مسائل مربوط به ساختمان و ایمنی آن ، آئین‌نامه‌ای مشتمل بر شش فصل و 290 ماده به استناد مواد 85 و 86 قانون كار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 19/5/1372 شورای عالی حفاظت فنی مورد بررسی و تأیید و در تاریخ 27/6/1372به تصویب نهائی وزیر كار و امور اجتماعی رسیده است كه در آن مسائل مختلف مربوط به ایمنی ساختمان مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است.

در مورد « مقررات ملّی ساختمان» می‌توان ویژگیهای زیر را بر شمرد:
- مقررات ملّی ساختمان » در سراسر كشور لازم‌الاجرا می‌باشد.
- ضوابط « مقررات ملّی ساختمان» بطور خلاصه و اجمالی تدوین می‌شود.
- با توجه به الزامی بودن « مقررات ملّی ساختمان » این مقررات فاقد موارد توصیه‌ای و راهنمایی است.
- مقررات ملّی ساختمان » بر هر گونه عملیّات ساختمان نظیر تخریب ، احداث بنا ، تغییر كاربری ،توسعه بنا ، تعمیر اساسی و نظایر آن حاكم است. (1)

مسئولیت ایمنی
در هر كارگاه ساختمانی ، كارفرما موظف است اقدامات لازم به منظور حفظ و تأ‌مین ایمنی عمومی را بعمل آورد. هر كارفرما مسئول تدارك و فراهم آوردن روشنایی كافی در فضاهای عمومی ، تهیه نرده و حفاظ و نصب آنها در اطراف سقفها و دیوارهای خالی و فضاهای باز ، فراهم آوردن و نصب نرده و حفاظ در اطراف پله‌ها وپاگردها ، ایجاد ورودی ایمن برای كارگاه ساختمانی و محل كار ، فراهم آوردن وسایل اطفاء حریق ، تأمین آب آشامیدنی سالم و ایجاد سرویسهای بهداشتی ، تهیه وسایل حفاظت فردی و كمكهای اولیه و بطور كلی فراهم آوردن و تأمین شرایط ایمنی عمومی، در داخل كارگاه ساختمانی است. عملیات ساختمانی باید طوری برنامه‌ریزی و اجرا شود كه خطرهای احتمالی ناشی از آن ، در داخل یا خارج از محل كار ، در اسرع وقت قابل پیشگیری باشد. (4)

عوامل اطمینان
كلیه ساختمانهای دائمی و موقتی و مؤسساتی مشمول مقررات قانون كار می‌باشند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحكام كامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و كفها رعایت نكات زیر منظور گردد
الف - تحمل فشار ناشی از حداكثر بارها و اشیاء ثابت و متحرك.
ب - تحمل فشار ناشی از ریزش برف ، باران ، یخبندان ، باد و طوفان.
ج -تحمل فشار ناشی از بارهای معلق. (4)

فضای كار
اطاقها و محل كار دائم بایستی لااقل 3 متر از كف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداكثر اشخاصی كه در آن محل كار می‌كنند برای هر نفركمتر از 12 متر مكعب نباشد. در محاسبه متر مكعب فضا ، حجم اشغال شده بابت اثاثیه و ماشین آلات و مواد و لوازم كسر نمی‌گردد. در ساختمانهایی كه ارتفاع هر طبقه از فضای كار از 4 متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع متر منظور و محاسبه می‌گردد. در فضای كارگاه نصب ماشین آلات و یا قراردادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور و یا كار كارگران ایجاد نماید. در اطراف هر یك از دستگاهها باید فضای كافی منظور گردد تا كارگران بتوانند به راحتی برای انجام كارهای عادی رفت‌وآمد نموده و در صورت لزوم اصلاحات و تعمیرات   و نقل و انتقال مواد مصرفی یا تولیدی را انجام دهند. (4)

ایمنی كف ساختمان (كف‌سازی)
كف اطاقها و قسمتهایی كه محل عبور كارگران بوده و یا برای حمل ونقل مواد تخصیص داده شده است ، باید صاف وهمـوار بوده و عاری از حفره و ســوراخ ، تراشه‌هــای چوب ، برآمدگی نـاشی از پوشش نامناسب مجاری ، میخ و پیچ و مهره و لوله ، دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هر گونه موانعی باشد كه ممكن است موجب گیركردن یا لغزیدن اشخاص گردد.
كف اطاقها و راهروها و پیاده‌روها نباید در شرایط عادی هیچ‌گونه لغزندگی داشته و نیز نباید از مصالحی ساخته شده و یا از موادی اندوده شده باشد كه در نتیجه رفت‌وآمد ایجاد ناراحتی و گرد‌وخاك و ساییدگی و در نتیجه باعث لغزندگی گردد.
در محل كار و محلهایی كه دستگاههای متعددی قرار دارد بایستی بوسیله خط‌كشی با رنگ مشخص در دو طرف راه اصلی و راههای فرعی را مشخص نموده و حتی محل قرار دادن مواد خام و مواد تولیدی بوسیله این خطوط معین گردد تا رفت‌وآمد ، حمل‌ونقل مواد و همچنین جهت حركت اصلی با علامت‌گذاری روی زمین معلوم و روشن باشد.
كف كارگاهها باید قابل شستشو بوده و در مواردی كه نوع كار موجب ریخته شدن آب دركف كارگاه گردد باید شیب كافی داشته باشد كه آبها را به سمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.(4)

سازه‌های حفاظتی
1. نرده های حفاظتی :
نرده حفاظی است عمودی كه باید برای جلوگیری از سقوط افراد در اطراف و گوشه‌های نمایان سقفها ، دیوارهای باز ، سكوهای كار ، راهروها ، راه پله‌ها ، سقفهای موقت یا سایر محلهای كار و تردد كارگران تعبیه شود. ارتفاع نرده استاندارد از كف طبقه یا سكوی كار نباید از 90 سانتیمتر كمتر و از 110 سانتیمتربیشترباشد.
همچنین ارتفاع نرده راه پله نباید از 75 سانتیمتر كمتر و از 85 سانتیمتر بیشتر باشد. ساختمان و اجزای نرده باید دارای چنان مقاومتی باشد كه بتواند در مقابل حداقل 100 كیلوگرم فشار و ضربه وارد در تمام جهات مقاومت نماید. به علاوه نرده باید مقاومت لازم را برای مواقعی كه در معرض برخورد وسایل متحرك قرار می‌گیرد ، داشته باشد. كلیه‌ نرده‌ها باید از چوب، لوله آهنهای پروفیل یا مصالح دیگری كه استحكام كافی داشته باشد ، ساخته شده و در فواصل حداكثر 2 متر دارای پایه و كلافهای عمودی و افقی باشند. (2)
2.راهرو سرپوشیده موقتی :
سازه ای كه به صورت موقت در پیاده‌روها یا سایر معابر عمومی برای جلوگیری از خطرات ناشی از پرتاب مصالح و وسایل و تجهیزات ساختمانی ایجاد می‌شود. ارتفاع راهروی سرپوشیده نباید كمتر از 5/2 متر و عرض آن نیز نباید كمتر از 5/1 متر یا عرض پیاده‌روی موجود باشد. راهرو باید فاقد هرگونه مانع و دارای روشنایی لازم طبیعی یا مصنوعی دائمی باشد. سقف   راهرو باید توانائی تحمل كلیه بارهای احتمالی وارده   و حداقل فشار 700 كیلوگرم بر مترمربع را داشته باشد. به علاوه سایر قسمتهای آن نیز باید تحمل بار مربوطه و فشار مذكور را داشته باشند. سقف راهرو باید از الواری به ضخامت حداقل 5 سانتیمتر ، طوری ساخته شود كه از ریزش آب و مصالح به داخل آن جلوگیری به عمل آید. اطراف بیرونی سقف راهرو باید دارای حفاظ كاملی از چوب یا توری فلزی مقاوم به ارتفاع حداقل یك متر باشد. زاویه این حفاظ را نسبت به كف می‌توان حداكثر 45 درجه به طرف خارج در نظر گرفت.(2)
3. سقف موقت و سرپوش حفاظتی :
پوششی است حفاظتی ، از قبیل توری یا الوار كه برای جلوگیری از اثر سقوط اشیاء در كارگاه ساختمانی یا مجاورت آن بر پا می‌گردد. سرپوش حفاظتی باید چنان طراحی و ساخته شود كه در اثر ریزش مصالح یا ابزار بر روی آن هیچ‌گونه خطری متوجه افرادیكه در زیر آن قرار دارند نگردد. پوشش موقت فضاهای باز ، سقفها و دیوارها ، باید با استفاده از تخته با ضخامت 5/2 سانتیمتر یا معادل آن برای سوراخ هایی با دهانه تا 45 سانتیمتر صورت گیرد.
4. تورهای ایمنی :
در مواردیكه نصب سكوهای كار و نرده‌های حفاظتی استاندارد ، در ارتفاع بیش از 3 متر امكانپذیر نباشد ، باید برای جلوگیری از سقوط افراد از تورهای ایمنی با رعایت موارد ذیل استفاده گردد:
- تورهای ایمنی باید در فاصله‌ای كه سازندگان آنها مشخص نموده‌اند ، نصب شود. به نحوی كه ارتفاع سقوط كارگران بیشتر از 6 متر نباشد و تا آنجا بالا برده شوند كه فاصله كافی بر فراز آنها برای بر‌پایی و   نصب اجزای ساختمان ، حركت ماشین‌آلات و نظایر آن وجود داشته باشد.
- بر‌پایی و نصب تورهای ایمنی ، همچنین جمع‌‌آوری و بر چیدن آنها باید توسط شخص ذیصلاح و با استفاده از كمربند و نگهدارنده‌های محكم ایمنی صورت گیرد. این تورها قبل از استفاده و در مدت بهره برداری باید توسط شخصی ذیصلاح بازرسی و كنترل شوند. استفاده از تورهای فرسوده و آسیب‌دیده مجاز نمی‌باشد.
5. پاخورهای چوبی :
در قسمتهایی كه امكان ریزش ابزار و مصالح ساختمانی از اطراف و گوشه‌های نمایان كفها و دیوارهای باز راهرو‌ها ، سكوهای كار ، گذرگاهها یا سقفهای موقت و نظایر آن وجود دارد باید پاخورهایی از چوب مناسب به ضخامت حداقل 5/2 سانتیمتر وبه ارتفاع 5/1سانتیمتر نصب گردد. در داربست معلق می‌توان از پا‌خورهایی به ارتفاع 10 سانتیمتر استفاده نمود. (2)